{"id":1909,"date":"2023-05-25T00:00:00","date_gmt":"2023-05-25T00:00:00","guid":{"rendered":"https:\/\/kordegarda.org\/wystawa\/jerzy-nowosielski-przeciwpragnienia\/"},"modified":"2024-12-11T13:59:02","modified_gmt":"2024-12-11T12:59:02","slug":"jerzy-nowosielski-przeciwpragnienia","status":"publish","type":"wystawa","link":"https:\/\/kordegarda.org\/wystawa\/jerzy-nowosielski-przeciwpragnienia\/","title":{"rendered":"Jerzy Nowosielski. Przeciwpragnienia"},"content":{"rendered":"<p>PrzeciwpragnieniaNowosielski to malarz snu, wizji, \u015bwi\u0119tego szale\u0144stwa. O swojej sztuce m\u00f3wi, \u017ce jest odzwierciedleniem walki anio\u0142a z diab\u0142em w cz\u0142owieku. Tworzy \u015bwiat, kt\u00f3ry dla wielu bywa obszarem spokoju, ukojenia, szcz\u0119\u015bcia, ale r\u00f3wnocze\u015bnie wsp\u00f3\u0142istnieje z pos\u0119pnymi wizjami halucynacji, ku kt\u00f3rym prowadzi natchniony ob\u0142\u0119d artysty.Jego malarstwo pejza\u017cowe przywo\u0142uje wizje z dzieci\u0144stwa, powidoki nieodgadnionych wydarze\u0144, szczeg\u00f3lnej tajemnicy, za\u015b akty powstaj\u0105 na granicy erotyki i \u015bmierci. A wszystko to utrzymane w jakiej\u015b nieokre\u015blonej melancholijnej, molowej tonacji, z wysok\u0105 amplitud\u0105 wzlot\u00f3w i przygn\u0119bie\u0144.Jerzy Nowosielski jest od dzieci\u0144stwa outsiderem \u2013 natur\u0105 marzycielsk\u0105, wyalienowan\u0105, a przez to celem szyderczych atak\u00f3w r\u00f3wie\u015bnik\u00f3w. Rodzice, po tragedii utraty dw\u00f3ch starszych syn\u00f3w, roztaczaj\u0105 nad ma\u0142ym Jurkiem szczelny klosz bezpiecze\u0144stwa. Wi\u0119kszo\u015b\u0107 czasu ch\u0142opiec sp\u0119dza w domu, w towarzystwie doros\u0142ych. Jest dzieckiem powa\u017cnym, nad wiek dojrza\u0142ym, zatopionym w rozwa\u017caniach filozoficzno-religijnych. Jako nastolatek poznaje sztuk\u0119 pisania ikon.Pierwszy raz spotka\u0142em si\u0119 z wielk\u0105 sztuk\u0105 w takim st\u0119\u017ceniu i w takiej ilo\u015bci. Wra\u017cenie by\u0142o tak silne, \u017ce tego spotkania nigdy nie zapomn\u0119. Patrz\u0105c, odczuwa\u0142em po prostu b\u00f3l fizyczny… Nie by\u0142em w stanie przej\u015b\u0107 z jednej sali do drugiej [1]\u2013 pisze po obejrzeniu wystawy ikon we Lwowie.Ju\u017c w 1940 roku rozpoczyna studia malarskie w Kunstgewerbeschule, kt\u00f3re kontynuuje po 1945 roku w krakowskiej Akademii Sztuk Pi\u0119knych.Pierwsza Wystawa Sztuki Nowoczesnej w Krakowie, w kt\u00f3rej bierze udzia\u0142, spotyka si\u0119 z niech\u0119tnym, je\u015bli nie wrogim przyj\u0119ciem publiczno\u015bci. Nowosielski wystawia razem z Marianem Boguszem, Tadeuszem Brzozowskim, Zbigniewem D\u0142ubakiem, Mari\u0105 Jarem\u0105, Tadeuszem Kantorem, Alfredem Lenic\u0105, Jadwig\u0105 Maziarsk\u0105, Ern\u0105 Rosenstein, Leonardem Sempoli\u0144skim, Henrykiem Sta\u017cewskim, Jonaszem Sternem, Janem Tarasinem, Jerzym Tch\u00f3rzewskim, Teres\u0105 Tyszkiewiczow\u0105, Andrzejem Wr\u00f3blewskim i wieloma innymi artystkami i artystami. Oprowadzaj\u0105c po wystawie, stosuje trik \u2013 palcem wskazuj\u0105cym naci\u0105ga sk\u00f3r\u0119 prawego oka w kierunku ucha. M\u00f3wi, \u017ce reguluje sobie t\u0119cz\u00f3wk\u0119[2]. T\u0105 metod\u0105 roz\u0142adowuje negatywne emocje i czaruje widz\u00f3w.Pr\u00f3by nowoczesnych s\u0105, wobec wszechobecnego powojennego koloryzmu, zjawiskiem prze\u0142omowym, cho\u0107 tak\u017ce ju\u017c nieco anachronicznym, bo na Zachodzie podobne tendencje pojawi\u0142y si\u0119 trzydzie\u015bci lat wcze\u015bniej.Nowosielski jest osobny, tworzy na marginesie awangardy. S\u0142ynna \u201eWystawa o\u015bmiu\u201d, zorganizowana w 1956 roku w \u0141odzi, przynosi zar\u00f3wno krytyk\u0119 ze strony publiczno\u015bci, jak i jeszcze gro\u017aniejsze inwektywy ze strony awangardy. Arty\u015bci post\u0119powi widz\u0105 w Nowosielskim zaledwie na\u015bladowc\u0119 Modiglianiego. Julian Przybo\u015b pisze o jego tw\u00f3rczo\u015bci, u\u017cywaj\u0105c okre\u015blenia \u201eobrazeczki z figurkami\u201d[3].Mimo wszystko Nowosielski odnosi sukcesy. W 1954 roku Muzeum Narodowe kupuje do swojej kolekcji Dom go\u0142\u0119bi. Artysta bierze udzia\u0142 w mi\u0119dzynarodowych wystawach, w tym w Biennale w Wenecji w 1956 roku. We Francji, we W\u0142oszech, a tak\u017ce w Wielkiej Brytanii wzrasta zainteresowanie sztuk\u0105 zza \u017celaznej kurtyny. Nowosielski na kr\u00f3tko zaistnieje w tym mi\u0119dzynarodowym obiegu. Jednak Zach\u00f3d w polskiej sztuce b\u0119dzie szuka\u0142 przede wszystkim prowincjonalnego na\u015bladownictwa, by utwierdzi\u0107 si\u0119 w swojej wy\u017cszo\u015bci. Malarstwo takie jak Nowosielskiego, powstaj\u0105ce na styku sztuki Zachodu i Wschodu, pozostaje niezrozumia\u0142e i szybko traci w oczach europejskich krytyk\u00f3w magnetyzm.W tym samym czasie, w roku 1957, artysta obejmuje stanowisko na Wydziale Tkaniny \u0142\u00f3dzkiej Pa\u0144stwowej Wy\u017cszej Szko\u0142y Sztuk Plastycznych. Przez trzy lata pozostaje zwi\u0105zany z t\u0105 uczelni\u0105. Do jego pracowni lgn\u0105 studenci, cho\u0107 jego malarstwo jest na tyle zara\u017aliwe, \u017ce efekt dydaktyczny jest mierny. Wszyscy maluj\u0105 \u201eNowosielskie\u201d. Ostatecznie uczelnia rozwi\u0105zuje z nim wsp\u00f3\u0142prac\u0119 pod pretekstem braku dyplomu. Artysta przenosi si\u0119 w\u00f3wczas do Krakowa, by obj\u0105\u0107 wakuj\u0105c\u0105 posad\u0119 po prof. Jerzym Fedkowiczu w katedrze malarstwa krakowskiej ASP. Przez kolejne trzydzie\u015bci trzy lata pozostanie zwi\u0105zany z t\u0105 uczelni\u0105.Pejza\u017ce Nowosielskiego uderzaj\u0105 autonomiczno\u015bci\u0105 form. Ka\u017cda z p\u0142aszczyzn jest samoistna, wykrojona definitywnym konturem. Szerokie t\u0142a kontrastuj\u0105 z drobnymi formami. Wielkie powierzchnie \u2013 p\u00f3l, \u0142\u0105k, nieba \u2013 przeciwstawione zostaj\u0105 drobinkom dom\u00f3w, poci\u0105g\u00f3w, samochod\u00f3w. Wszystko jest jednorodne, geometryczne, scalone barwnym kontrastem. Nie ma modelunku i \u015bwiat\u0142ocienia, przez co przestrze\u0144 wytraca realno\u015b\u0107 i staje si\u0119 umowna, naiwnie magiczna. Kolor i indywidualny blask przedmiot\u00f3w s\u0105 jakby krystaliczne. Odnosimy wra\u017cenie, \u017ce przestrze\u0144 za\u0142amuje si\u0119 w pryzmatach, ulega poci\u0119ciu na rytmiczne, wibruj\u0105ce czystym tonem segmenty. Obrazy przecinaj\u0105 linie: pionowe, poziome, diagonalne. To one buduj\u0105 napi\u0119cia i rytmizuj\u0105 kompozycj\u0119, cho\u0107 trudno zarazem oprze\u0107 si\u0119 wra\u017ceniu, \u017ce krajobrazy leniwie ko\u0142ysz\u0105 si\u0119 w tempie largo.Pierwszym malowanym miastem jest \u0141\u00f3d\u017a. D\u0142ugo \u0142\u00f3dzkie reminiscencje b\u0119d\u0105 czytelne w jego pejza\u017cach miejskich. \u015alepe \u015bciany, kominy fabryczne, nierozcz\u0142onkowane pierzeje ulic, szyny tramwajowe uciekaj\u0105ce w g\u0142\u0105b obraz\u00f3w \u2013 maj\u0105 co\u015b z Utrilla. Na wielu obrazach odnajdujemy tonacj\u0119 czerwonych fabrycznych cegie\u0142, kt\u00f3re artysta nazywa \u0142\u00f3dzkim gotykiem.Ju\u017c w pocz\u0105tku lat pi\u0119\u0107dziesi\u0105tych Nowosielski maluje krzepkie, masywne gimnastyczki, b\u0119d\u0105ce dla interpretator\u00f3w synonimem prza\u015bnej PRL-owskiej erotyki. Na marginesie tej tw\u00f3rczo\u015bci, odrzucanej przez \u00f3wczesn\u0105 cenzur\u0119 jako pornograficzna, uprawia swoisty ekshibicjonizm, obna\u017ca utajone, perwersyjne fantazje. M\u00f3wi, \u017ce fascynacji cielesnej towarzyszy poczucie ograniczenia, przemijania, ci\u0105\u017cenia ku nico\u015bci. Jego akty z tego okresu s\u0105 w pewien spos\u00f3b tragiczne \u2013 pozbawione jednoznacznej sensualno\u015bci. Erotyka \u0142\u0105czy si\u0119 w nich z metafizyk\u0105 i \u015bmierci\u0105, okrucie\u0144stwo i sadyzm przenikaj\u0105 w sfer\u0119 seksualno\u015bci. Artysta wr\u0119cz obnosi si\u0119 z mrocznymi fascynacjami o storturowanych, um\u0119czonych kobiecych cia\u0142ach. By\u0107 mo\u017ce to obsesyjne wizje wyniesione z lat okupacji, gdy pierwsze widziane nagie cia\u0142a to trupy. Nowosielski daje w tych pracach uj\u015bcie maniakalnym l\u0119kom, mieszaninie uniesienia i \u015bmierci.Pokazane po raz pierwszy publicznie na wystawie w Galerii Starmacha w 2001 roku, dzie\u0142a te zszokowa\u0142y publiczno\u015b\u0107. Nowosielski \u2013 malarz ikon ujawni\u0142 w nich swoje mroczne oblicze.\u201ePoci\u0105g do przepa\u015bci bytu\u201d z czasem \u0142agodnieje. Nowosielski po okresie zw\u0105tpienia, deklarowanego ateizmu, odwrotu od wiary si\u0119ga do lektur ezoterycznych, m.in. test\u00f3w B\u00f4 Yin R\u00e2 \u2013 niemieckiego malarza okultysty, a tak\u017ce Rudolfa Steinera czy Heleny B\u0142awatskiej. M\u00f3wi o \u201ebytach subtelnych\u201d, o inteligencjach duchowych. \u201eAnio\u0142, angelos po grecku – t\u0142umaczy malarz – to jest pos\u0142aniec, czyli kto\u015b, kto przesy\u0142a pewne tre\u015bci z innych obszar\u00f3w do naszej \u015bwiadomo\u015bci. No i je\u017celi obraz si\u0119 uda, to obraz jest zrealizowanym anio\u0142em\u201d[4].W latach p\u00f3\u017aniejszych jego marzeniem staje si\u0119 podniesienie cia\u0142a z upadku, sakralizacja cielesno\u015bci, wyniesienie zmys\u0142owo\u015bci na wy\u017cszy poziom \u015bwiadomo\u015bci. Jego akty zachowaj\u0105 \u015blad tortury, tragiczne napi\u0119cie, pragnienie seksualno\u015bci zbawionej, t\u0119sknot\u0119 za plato\u0144skim po\u0142\u0105czeniem dw\u00f3ch dusz, a zarazem cia\u0142a i materii. W prezentowanych w Kordegardzie aktach, powsta\u0142ych na tym etapie tw\u00f3rczo\u015bci, postacie s\u0105 odwr\u00f3ceniem ikon \u2013 twarze bez oczu lub o pustych czarnych oczodo\u0142ach, cia\u0142a cz\u0119sto pozbawione atrybut\u00f3w seksualno\u015bci, jakby przesz\u0142y ju\u017c w stan niebia\u0144ski. Nowosielski maluje w\u00f3wczas prostok\u0105tne akty, kt\u00f3re wygina w wymy\u015blnych akrobatycznych pozach albo przecina ostrymi liniami-bliznami, jak od naci\u0119cia skalpela. Powstaj\u0105 tak\u017ce czarne akty. S\u0105 to cia\u0142a w jakim\u015b sensie zdegradowane, pozbawione erotyki. Cykl nosi tytu\u0142 \u201eWspomnienia z Egiptu\u201d, a malarz m\u00f3wi o nich: \u201eTo jest rozpusta staroegipska, kt\u00f3r\u0105 ja sobie po wielu tysi\u0105cleciach przypomnia\u0142em\u2026\u201d[5].\u201e[\u2026] ja, w moim dzia\u0142aniu artystycznym, a przynajmniej w moich intencjach, odbywam drog\u0119 odwrotn\u0105, to zn. najbardziej infernalne elementy Erosa staram si\u0119 podnosi\u0107, przywraca\u0107 ich sens metafizyczny, duchowo pozytywny. To wynika z charakteru mojej i wiary, i \u015bwiadomo\u015bci, ale oczywi\u015bcie, jest to przypadek m\u00f3j indywidualny\u201d \u2013 napisze do Tadeusza R\u00f3\u017cewicza[6].Wizja Nowosielskiego jest bardzo osobna, niemal bizantyjska, pe\u0142na smutnego zdumienia. Nie ma tu prostego mimesis, a jedynie znak, symbol. Przestrze\u0144 nigdy nie jest iluzyjna, a symboliczna, tak jak w malarstwie ikonowym, kt\u00f3re odsy\u0142a widza do innego wymiaru.[1] K. Czerni, Nietoperz w \u015bwi\u0105tyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego, Krak\u00f3w 2011, s.60[2] K. Czerni, Nietoperz w \u015bwi\u0105tyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego, Krak\u00f3w 2011, s. 111.[3] J. Przybo\u015b, Sztuka abstrakcyjna. Jak z niej wyj\u015b\u0107, w: A. Stankowska, \u201eWizja przeciw r\u00f3wnaniu\u201d. Wok\u00f3\u0142 popa\u017adziernikowego sporu o wyobra\u017ani\u0119 tw\u00f3rcz\u0105, s. 217, Polemika Krytycznoliteracka w Polsce, t. 4, Pozna\u0144 2013.[4] K. Czerni, Przegrana bitwa, \u201eTygodnik Powszechny\u201d 2011, nr 10. Artyku\u0142 ukaza\u0142 si\u0119 w ramach dodatku \u201ePo\u017cegnanie Jerzego Nowosielskiego (1923\u20132011)\u201d; https:\/\/www.tygodnikpowszechny.pl\/jerzy-nowosielski-stulecie-urodzin-142460 [dost\u0119p: 13.04.2023].[5] K. Czerni, Nietoperz w \u015bwi\u0105tyni\u2026, op. cit., s. 177.[6] T. R\u00f3\u017cewicz, Z. i J. Nowosielscy, Korespondencja, Krak\u00f3w 2009, s. 214\u2013215, za K. Czerni, Malarz w piekle. Walka z manichejsk\u0105 wizj\u0105 rzeczywisto\u015bci w my\u015bli i sztuce Jerzego Nowosielskiego, \u201eNowy Napis Co Tydzie\u0144\u201d 2020, nr 51; https:\/\/nowynapis.eu\/tygodnik\/nr-51\/artykul\/malarz-w-piekle-walka-z-manichejska-wizja-rzeczywistosci-w-mysli-i-sztuce [dost\u0119p: 28.03.2023], [pisownia oryginalna].Katarzyna Haber, kuratorka wystawyOrganizatorzy: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowe Centrum Kultury, Kordegarda. Galeria Narodowego Centrum Kultury<\/p>","protected":false},"featured_media":6024,"template":"","meta":{"_acf_changed":true},"rok-wystawy":[103],"miejsce-wystawy":[13],"status-wystawy":[76],"tworca-wystawy":[195],"class_list":["post-1909","wystawa","type-wystawa","status-publish","has-post-thumbnail","hentry","rok-wystawy-103","miejsce-wystawy-w-galerii","status-wystawy-archiwalne","tworca-wystawy-jerzy-nowosielski"],"acf":[],"lang":"pl","translations":{"pl":1909,"en":5207},"pll_sync_post":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/kordegarda.org\/wp-json\/wp\/v2\/wystawa\/1909","targetHints":{"allow":["GET"]}}],"collection":[{"href":"https:\/\/kordegarda.org\/wp-json\/wp\/v2\/wystawa"}],"about":[{"href":"https:\/\/kordegarda.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/wystawa"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/kordegarda.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/6024"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/kordegarda.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=1909"}],"wp:term":[{"taxonomy":"rok-wystawy","embeddable":true,"href":"https:\/\/kordegarda.org\/wp-json\/wp\/v2\/rok-wystawy?post=1909"},{"taxonomy":"miejsce-wystawy","embeddable":true,"href":"https:\/\/kordegarda.org\/wp-json\/wp\/v2\/miejsce-wystawy?post=1909"},{"taxonomy":"status-wystawy","embeddable":true,"href":"https:\/\/kordegarda.org\/wp-json\/wp\/v2\/status-wystawy?post=1909"},{"taxonomy":"tworca-wystawy","embeddable":true,"href":"https:\/\/kordegarda.org\/wp-json\/wp\/v2\/tworca-wystawy?post=1909"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}