„Utracone / Odzyskane. Z kolekcji gołuchowskiej” to już siódma wystawa z cyklu corocznych prezentacji najcenniejszych zabytków należących do polskich strat wojennych odzyskanych w ostatnich latach dzięki działaniom restytucyjnym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Tym razem prezentujemy obiekty pochodzące z przedwojennych zbiorów Ordynacji Czartoryskich w Gołuchowie. Sercem wystawy jest dyptyk „Mater Dolorosa” i „Ecce Homo”, który na początku bieżącego roku po ponad 80 latach powrócił na Zamek w Gołuchowie z Hiszpanii.Za straty wojenne uważa się ruchome dobra kultury ze zbiorów publicznych, kościelnych i prywatnych, utracone w wyniku II wojny światowej z terenów Polski w jej granicach po 1945 roku. Ze wszystkich krajów europejskich to właśnie Polska utraciła w następstwie wojny najwięcej ze swego materialnego dziedzictwa. Liczbę polskich strat wojennych szacowano tuż po wojnie na ponad pół miliona zabytków ruchomych o wartości kilkudziesięciu miliardów ówczesnych dolarów.Baza strat wojennych prowadzona przez działający w resorcie kultury Departament Restytucji Dóbr Kultury zawiera obecnie ponad 66 tysięcy rekordów i jest na bieżąco aktualizowana oraz uzupełniana, m.in. dzięki prowadzonym przez muzea badaniom proweniencyjnym zbiorów.Działania restytucyjne Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego doprowadziły w ostatnich latach do odzyskania ponad 600 pojedynczych obiektów. W toku jest około 150 spraw restytucyjnych w 15 krajach na świecie. Pamięć o dziełach utraconych na skutek II wojny światowej, upowszechnianie ich wizerunków i wiedzy o nich oraz opowiadanie o zakończonych sukcesem sprawach restytucyjnych przyczyniają się do odnajdywania kolejnych dóbr kultury.Otwarcie wystawy | Opening: 06.07.2023, 16:00Wystawa czynna | The exhibition is open: 07.07.–06.08.2023Oprowadzania kuratorskie odbędą się: 7.07, w godz. 16:00-19:00 oraz 14.07, 21.07, 28.07 i 4.08 w godz. 18:00-20:00.Organizatorzy wystawy | Organisers: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowe Centrum Kultury, Muzeum Narodowe w PoznaniuKuratorka | Curator: Ewa WitkowskaKoordynatorki | Coordinators: Agnieszka Bebłowska Bednarkiewcz, Dorota WadaKonsultacja merytoryczna | Scholar consultants: Paulina Vogt-Wawrzyniak, Małgorzata ZającTeksty | Texts: Ewa Witkowska, Małgorzata ZającProjekt wystawy | Exhibition design: Jan StrumiłłoRealizacja wystawy | Production: IKG Aleksander SieklickiIZABELA Z CZARTORYSKICH DZIAŁYŃSKA Izabela z Czartoryskich Działyńska (1830–1899) była córką księcia Adama Jerzego Czartoryskiego (1770–1861), zwanego „Królem polskiej emigracji” i księżnej Anny z Sapiehów (1799–1864). Urodzona w Warszawie, w wieku trzech lat wraz z rodziną wyemigrowała po upadku powstania listopadowego przez Anglię do Francji. Wychowała się w Hotelu Lambert w Paryżu, w atmosferze patriotyzmu i miłości do wszelkich dziedzin sztuki. Od wczesnej młodości przejawiała pasję kolekcjonerską. Już w wieku niespełna 20 lat dokonywała pierwszych zakupów dzieł sztuki w europejskich antykwariatach i na aukcjach.21 lutego 1857 r. w Paryżu Izabela poślubiła hrabiego Jana Kantego Działyńskiego. Było to małżeństwo zaaranżowane przez rodziny młodych i niezwykle korzystne dla obu rodów Czartoryskich i Działyńskich. Izabela była przeciwna instytucji małżeństwa i traktowała je jako akt poświęcenia dla rodziny. Młodych połączyło jednak zamiłowanie do sztuki, Jan Działyński zbierał bowiem zabytki starożytne.W 1872 r. w ramach regulacji zaciągniętej pożyczki Jan Działyński aktem darowizny przekazał żonie majątek gołuchowski oraz kolekcję waz greckich. Izabela formalnie przejęła majątek od męża 17 października 1877 r.ZAMEK W GOŁUCHOWIEGołuchów należy do najokazalszych założeń rezydencjalnych w Wielkopolsce. Najstarsze fragmenty zamku pochodzą z ok. 1560 r. i są pozostałością dworu obronnego wzniesionego wówczas przez Rafała Leszczyńskiego. Jego syn Wacław przekształcił dwór w okazałą rezydencję magnacką. Od końca XVII w. Gołuchów często zmieniał właścicieli, przez co zamek popadał w ruinę. Obecny jego kształt zawdzięczamy Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej, która przywróciła świetność na wpół zrujnowanej rezydencji.Już na początku lat 70. XIX w. Izabela wspierana przez swego męża Jana Działyńskiego realizowała plan renowacji i przebudowy zamku w Gołuchowie. Oboje wnieśli istotny wkład w prace koncepcyjno-projektowe, które prowadzili kolejno czterej architekci: Eugène Viollet-le-Duc, Józef Kajetan Janowski, Zygmunt Gorgolewski i Maurice-Auguste Ouradou. Zamek otrzymał bogaty, neorenesansowy kostium francuski przy zachowaniu znacznej części pierwotnej substancji budynku. Plany przebudowy od początku zakładały przeznaczenie zamku na miejsce stałej siedziby kolekcji dzieł sztuki gromadzonej przez Izabelę i stworzenie muzeum-rezydencji.